طرح کسب و کار (Business Plan) چیست؟
یک طرح کسب و کار (Business Plan) خوب راهنمای شما در هر مرحله از کسب و کارتان خواهد بود. شما از بیزینس پلن خود به عنوان یک نقشه راه استفاده خواهید کرد تا ساختار کسب و کارتان را مشخص کنید و رشد آن را رقم بزنید. همچنین طرح های کسب و کار می توانند به شما در جذب سرمایه یا شریک تجاری کمک کنند. سرمایه گذاران باید متقاعد شوند که با سرمایه گذاری روی کسب و کار شما سود خواهند کرد و شما می توانید از طرح کسب و کار خود برای این منظور استفاده کنید.
در این مقاله توضیح می دهیم که Business Plan یا طرح کسب و کار چیست، انواع بیزینس پلن کدام است و نحوه نگارش طرح کسب و کار چگونه است. با ما همراه باشید.
تعریف طرح کسب و کار چیست؟
طرح کسب و کار یک سند رسمی است که به طور دقیق مشخص می کند اهداف یک بیزینس چیست و چطور قرار است به آنها دست پیدا کند. بیزینس پلن مهم است چون نقشه راه کسب و کار در فعالیت های بازاریابی، مالی و عملیاتی خواهد بود.
به عبارت ساده تر Business Plan نوشته و توضیحی است درباره آینده کسب و کارتان. در واقع سندی است درباره کارهایی که در کسب و کارتان خواهید کرد و این که چگونه آنها را انجام خواهید داد.
چرا باید طرح کسب و کار داشته باشیم؟
دلایل زیادی برای تدوین بیزینس پلن وجود دارد که ۲ مورد از مهمترین آنها عبارتند از:
- جذب سرمایه گذار: طرح کسب و کار می‌تواند کمک شایانی به کارآفرینانی کند که به دنبال سرمایه گذار هستند و می‌خواهند اهداف و چشم‌اندازهای کسب و کار شان را به خوبی برای سرمایه گذاران احتمالی به نمایش بگذارند.
- گم نکردن مسیر: همچنین طرح کسب و کار می‌تواند برای جذب نیروهای کار مورد نیاز، بهبود معامله با تامین کنندگان و به طور کلی، پاسخ به این سوال که چگونه شرکت‌مان را بهتر مدیریت کنیم، مفید باشد.
بسیار خب! حالا ببینیم که یک طرح کسب و کار شامل چه مواردی‌ست و این موارد را به چه نحوی کنار هم قرار دهیم؟
چه کسی به طرح کسب و کار نیاز دارد؟
کسی که به طرح کسب و کار نیاز ندارد، کسی‌ست که اصلا کسب و کاری ندارد! در واقع، هر کسی که بخواهد کسب و کاری را شروع کند یا گسترش بدهد، قرار است مقداری (کم یا زیاد) هزینه، وقت و انرژی را برای آن صرف کند و قطعا این فرد به یک طرح کسب و کار نیاز پیدا خواهد کرد.
اهمیت بالای بیزینس پلن برای استارت آپ ها
بسیاری از شرکت‌ها و استارت آپ‌های بزرگ، کارشان را از نوشتن طرح کسب و کارشان شروع کرده‌اند؛ به نحوی که بتوانند بودجه ضروری برای راه‌اندازی کسب و کارشان را از یک سرمایه‌گزار به دست بیاورند.
البته این اشتباه است که بخواهیم بگوییم یک استارت آپ فقط زمانی به طرح کسب و کار نیاز دارد که به دنبال سرمایه برای شروع کارش می‌گردد. طرح کسب و کار برای همه انواع سرمایه گذاری‌ها در هر برهه زمانی و در هر شرایطی که کسب و کار با آن مواجه می‌شود می‌تواند مفید (و حتی ضروری) واقع شود.
وظیفه نگارش طرح کسب و کار بر عهده کیست؟
فرد یا افرادی که قرار است Business Plan را اجرا کنند، باید در نگارش آن نیز نقش موثری ایفا کنند. برخی افراد برای تدوین طرح کسب و کار مشاور استخدام می‌کنند و نگارش آنرا به طور کامل به فرد مشاور واگذار می‌کنند که این اشتباه است.
بیزینس پلن قرار است اهداف مدیران کسب و کار و استراتژی‌های آنها برای دست یافتن به این اهداف را مشخص کند و اگر خود مدیران در نگارش آن نقش ایفا نکنند، طرح کسب و کار طرح موفقی نخواهد بود. به همین خاطر حتی در صورتی که از مشاور برای تدوین طرح کمک گرفته شود، باز هم مدیران کسب و کار باید در تدوین آن دخالت داشته باشند.
اصول نگارش بیزینس پلن چیست؟ چگونه طرح کسب و کار بنویسم؟
تا این قسمت با اینکه تعریف بیزینس پلن چیست آشنا شدیم و متوجه شدیم که هر کسب و کاری به آن نیاز دارد. اما اصول تدوین طرح کسب و کار چیست؟ در مقاله “چگونه در ۸ گام طرح اولیه کسب و کار بنویسیم؟” قواعد نگارش بیزینس پلن را توضیح داده ایم و پیشنهاد می کنیم حتما این مقاله را مطالعه کنید.
به طور خلاصه بیزینس پلن دارای ۳ بخش اصلی زیر است که باید آنهارا مد نظر داشته باشید:
- طرح مفهومی (کانسپت) کسب و کار: که شامل بحث‌های کلی مربوط به صنعت‌تان، ساختار کلی کسب و کارتان و محصول یا خدمات اصلی‌تان می‌باشد.
- بررسی بازار کسب و کار: که در آن باید این موارد را توصیف و آنالیز کنید:
- بازار شما را چه کسانی تشکیل خواهد داد؟
- چه زمان‌هایی بهتر می‌توان پیدایشان کرد؟
- چه زمانی و چرا ممکن است خرید کنند؟
- با چه کسانی برای تصاحب این بازار باید رقابت کنیم؟
- برای رقابت با آنها باید به چه سطحی برسیم؟
- بخش مالی: در آخرین بخش نگارش بیزینس پلن به این می‌پردازید که درآمدتان، جریان نقدی شرکت، ترازنامه مالی و دیگر نسبت‌های مالی مربوط به کسب و کارتان چگونه خواهد بود؟ برای این بخش به احتمال زیاد به یک نرم افزار حسابداری و یک حسابدار احتیاج پیدا خواهید کرد!
۷ مورد کلیدی دیگر در طرح کسب و کار
علاوه بر ۳ بخش اصلی که در بالا ذکر کردیم، ۷ مورد کلیدی دیگر نیز در تدوین طرح کسب و کار لحاظ می شود که عبارت اند از:
- خلاصه اجرایی
- شرح کسب و کار
- استراتژی‌های بازار
- تحلیل رقبا
- برنامه طراحی و توسعه کسب و کار
- عوامل اقتصادی-مالی شرکت
- برنامه ریزی مدیریتی و عملیاتی
انواع طرح کسب و کار (بیزینس پلن) چیست؟
به طور کلی Business Plan بر اساس اندازه بر ۲ نوع است:
نوع یک: بیزینس پلن سنتی
در صورتی که از دقت بالایی برخوردار هستید و می خواهید یک طرح کسب و کار جامع داشته باشید تا به کمک آن سرمایه جذب کنید، این نوع بیزینس پلن برای شما مناسب خواهد بود.
نوع دو: بیزینس پلن کوچک
بیزینس پلن کوچک شامل نمودارهایی است که اطلاعات محدودی را به صورت گرافیکی و سریع نمایش می دهند.
در صورتی که شرایط زیر را دارید، این طرح کسب و کار برای شما مناسب است:
- می خواهید سریع کسب و کار خود را توضیح دهید یا آنرا آغاز کنید.
- کسب و کار شما ماهیت ساده ای دارد و درک آن آسان است.
- می خواهید در آینده نزدیک در طرح خود تغییراتی ایجاد کنید.
طرح کسب و کار شما باید چه اندازه باشد؟
در قسمت قبل توضیح دادیم که انواع بیزینس پلن چیست. اکنون ممکن است این سوال برای شما ایجاد شده باشد که اندازه طرح کسب و کارتان باید چقدر باشد. بسته به این که از طرح کسب و کارتان چه استفاده‌ای می‌خواهید داشته باشید، این طرح می‌تواند از یک خط خطی در پشت یک پاکت نامه تا یک فایل ۱۰۰ صفحه‌ای را شامل شود! اما معمولا یک طرح کسب و کار، در حدود ۱۵ الی ۲۰ صفحه است (که صدالبته این عدد قابل تغییر است).
هنگام تصمیم گیری در خصوص اندازه Business Plan خود، موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
- ماهیت کسب و کارتان: اندازه طرح کسب و کارتان بیشتر از هر چیز، به ماهیت کسب و کارتان بستگی دارد. اگر کسب و کار و کارآفرینی شما ماهیت کارکردی ساده‌ای دارد، می‌توانید آن را در تعداد کمی از کلمات خلاصه‌اش کنید.
- جدید بودن یا نبودن کسب و کارتان: در سویی دیگر، اگر کسب و کارتان قصد دارد تا نوع جدیدی از یک کسب وکار را و یا حتی صنعتی جدید را در بازاری جدید معرفی کند، ممکن است نیاز باشد تا مقدار بیشتری درباره آن توضیح دهید.
- هدف از نگارش طرح: هدف از نگارش طرح کسب و کار نیز عامل دیگری‌ست که بر اندازه طرح کسب و کارتان تاثیر دارد. اگر بر فرض، برای کسب و کار ریسکی خود، می‌خواهید یک یا چند میلیارد تومان بودجه بگیرید، مسلما نیاز دارید تا توضیحات بیشتر و قانع کننده‌تری را در بخش‌های مختلف طرح کسب و کارتان ارائه بدهید. اما اگر طرح کسب و کارتان صرفا برای مرور اهداف شرکت برای سهولت مدیریت کسب و کارتان است، یک نسخه مختصرتر می‌تواند مناسب‌تر باشد.
طرح کسب و کارم را در چه زمان‌هایی به روز کنم؟
تا اینجا توضیح دادیم که تعریف طرح کسب و کار چیست و انواع و اصول نگارش آن کدام است. حال ممکن است این سوال برای شما ایجاد شده باشد که چه زمانی نیاز به بروزرسانی بیزینس پلن وجود دارد.
پاسخ این سوال را به طور کامل در مقاله “طرح کسب و کارم را در چه زمان‌هایی به روز کنم؟” داده ایم. در این قسمت هم خلاصه وار ۷ دلیل می‌آوریم که چرا باید طرح کسب و کارتان را به روز رسانی کنید. اگر هرکدام از این موارد درباره کسب و کار شما صدق می‌کند، کم کم باید به فکر به روزرسانی برنامه کسب و کارتان باشید:
- دوره جدید اقتصادی: زمانی که یک دوره جدید اقتصادی در حال آغاز است. اگر صنعت شما، صنعتی با نوسانات زیاد باشد؛ لازم است هر از چندگاهی تغییراتی را در طرح کسب و کارتان اعمال کنید.
- نیاز به بودجه: زمانی که احتیاج به تزریق بودجه یا افزایش بودجه دارید. سرمایه گذاران به یک طرح به روز رسانی شده برای سرمایه گذاری بیشتر احتیاج دارند.
- تغییر سلیقه مشتریان: زمانی که تغییراتی خاص و ناگهانی در بازار اتفاق افتاده و برای مثال، سلیقه یا خواسته مشتریان به طور کلی عوض شده است (مثلا به خاطر سیل یا گرم شدن بی سابقه هوا در تابستان و…). در این صورت نیز، احتیاج دارید تا به روز رسانی‌هایی را بر روی طرح کسب و کارتان اعمال کنید.
- پیشرفت غیر قابل پیش‌بینی: اگر شرکت شما و یا یکی از محصولات (و خدمات) شما، پیشرفت بسیار زیادی داشته‌اند که از قبل پیش‌بینی نمی‌کردید؛ باز هم باید بر روی طرح کسب و کارتان تجدید نظر کنید و به به روز رسانی آن بپردازید.
- تغییرات در مدیریت شرکت: اگر تغییرات خاصی در مدیریت شرکت‌تان به وجود آمد، نیاز دارید تا شرایطی را فراهم کنید تا طرح کسب و کارتان با مدیران جدیدی که با شیوه‌ای جدید، مدیریت می‌کنند؛ هماهنگ باشد.
- عبور از آستانه ای خاص: شرکت شما از یک آستانه خاصی عبور کرده است. مثلا دفتر کارتان را منتقل کرده‌اید یا درآمد سالانه شما از ۱ میلیارد تومان عبور کرده است یا اینکه صدمین کارمندتان را نیز استخدام کرده‌اید. این شرایط خاص نیز ممکن است به به روز رسانی طرح کسب و کار نیاز داشته باشد.
- بی‌فایدگی طرح قبلی: طرح قبلی‌تان دیگر مطابقتی با واقعیت ندارند و حس می‌کنید که برای مثال، اوضاع خیلی عوض شده یا مثلا تا این جای کار نتایج بدی را برایتان به جای گذاشته است. در هر صورت اگر می‌بینید که طرح کسب و کارتان از واقعیت بسیار دور است، وقتش رسیده تا درباره آن تجدید نظر کنید.
سخن پایانی
در این مقاله توضیح دادیم که بیزینس پلن یا طرح کسب و کار چیست، انواع طرح کسب و کار کدام است و چه اصولی را در نگارش بیزینس پلن باید رعایت کرد. انتظار می رود که با مطالعه دقیق این مقاله کلیاتی را در خصوص طرح کسب و کار آموخته باشید.
حالا نوبت شماست. اگر سوالی در خصوص مطالب گفته شده دارید لطفا در بخش نظرات بپرسید تا در سریعترین زمان ممکن پاسخ خود را دریافت کنید.
سوالات متداول
آیا من به طرح کسب و کار نیاز دارم؟
شما تنها در یک حالت به بیزینس پلن نیاز ندارید: اینکه کسب و کاری نداشته باشید! در واقع هر کسب و کاری برای دست یافتن به اهداف خود نیاز به یک طرح کسب و کار دارد که استراتژی های رسیدن به آن اهداف را مشخص کند. پیشنهاد می کنیم دیگر مقالات “راه اندازی کسب و کار” مدیر تی وی را هم حتما بخوانید.
فرق بوم مدل کسب و کار با طرح کسب و کار چیست؟
بوم مدل کسب و کار مکانیزمی است که بیزینس به کمک آن قرار است سود کسب کند. در حالی که طرح کسب و کار یک سند رسمی است که اهداف بیزینس و استراتژی های دست یافتن به آنها را مشخص می کند.
