طرح توجیهی اقتصادی چیست؟
همان‌طوری که از این عنوان به نظر می‌آید، توجیه‌پذیری اقتصادی پروژه‌هایی که برای به دست آوردن سود را مورد بررسی و واکاوی قرار می‌دهند. طرح توجیهی اقتصادی به معنای بررسی جنبه‌های موفقیت کسب و کاری است که در زمینه مالی، فنی یا بازار مالی، که قصد شروع به کار در آن را داریم، گفته می‌شود.
اگر طرح توجیه اقتصادی پروژه‌ای صاحبان سرمایه را قانع کند که این کسب و کار به حد کافی برای آن‌ها سودآور خواهد بود، سرمایه‌گذاری را آغاز خواهند کرد، در غیر این صورت ریسک مالی آن را نمی‌پذیرند و آن را رد می‌کنند.
منظور از طرح توجیهی اقتصادی چیست؟
قبل از اقدام به هر کاری، بررسی همه جوانب آن از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. در مورد بازار کار و مشاوره کسب و کار، نوشتن طرح توجیهیی اقتصادی قبل از شروع به انجام پروژه بسیار حائز اهمیت می‌باشد. به گزارشی که در آن همه ابعاد متفاوت اقتصادی یک کسب و کار در نظر گر فته می‌شود تا میزان سوددهی یا ضرر حاصل از پروژه مورد بررسی قرار بگیرد، طرح توجیه اقتصادی گفته می‌شود.
برای این‌که سرمایه‌گذار بداند که سرمایه خود را در کجا قرار است به مصرف برساند و چه سودی از این کار برای او حاصل می‌شود، داشتن این طرح توجیهی الزامی است. یک کسب و کار موفق قبل از شروع به سرمایه‌گذاری، طرح توجیهی اقتصادی کار را تهیه و بررسی می‌نماید.
اهمیت طرح توجیهی مالی چیست؟
طرح توجیهی مالی برای موفقیت کسب و کار از اهمیت به‌سزایی برخوردار است؛ زیرا همانند نقشه راه برای کسب و کار عمل می‌کند و اجازه بی‌راهه رفتن را به مدیران نمی‌دهد. طرح توجیهی مالی بودجه پروژه موردنظر را بررسی می‌کند و با درنظر گرفتن پتانسیل‌های مالی یک برنامه مدون برای پیشبرد کار را فراهم می‌آورد.
طرح توجیهی مالی موانع کار را پیش‌بینی می‌کند، و راهی برای از بین بردن این موانع می‌یابد. درواقع طرح توجیهی مالی تعیین می‌کند که این ایده قابل اجرا هست یا خیر؛ به همین دلیل اهمیت این طرح قبل از اجرا ضروری می‌باشد.
بخش‌های طرح توجیهی اقتصادی و مالی
یک طرح توجیهی اقتصادی و مالی به بررسی همه جانبه و تجزیه و تحلیل جنبه‌های موفقیت و شکست یک پروژه می‌پردازد. طرح توجیهی اقتصادی از ۳ بخش تشکیل شده است که در زیر بررسی آن‌ها را می‌کنیم:
- بررسی مالی
- تحلیل بازارهای مالی
- توجیه‌پذیری پروژه
بررسی مالی
با تجزیه و تحلیل بخش مالی پروژه، به بررسی سودآوری و توجیه اقتصادی طرح پرداخته می‌شود و جنبه‌های مالی آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در شروع پروژه، این بررسی نیاز است، چرا که کسب و کار را برای سوددهی راه‌اندازی می‌شوند. پیشنهاد می کنیم مقاله بیزینس پلن چیست را در دکتر ویز بخوانید.
تحلیل بازارهای مالی
برای داشتن یک بازار مالی خوب باید قبل از شروع کسب و کار ابعاد مختلف بازار بررسی شود. از موارد حائز اهمیت در این بخش می‌توان به: عرضه و تقاضای بازار، بازار هدف، کمبودهای محصول و …، اشاره کرد.
رقبای بازار هم با استفاده از همین تحلیل وارد بازار کار شده‌اند، پس با در نظر داشتن رقبا، قبل از ورود به بازار کار، بررسی و تجزیه و تحلیل مالی پروژه را در اولویت کاری خود قرار دهید.
توجیه‌پذیری پروژه
به منظور بررسی ابزارها و توجیه اقتصادی داشتن طرح است؛ این ابزار توجیهی عبارت‌اند از: ابزارآلات فنی مورد نیاز، تجهیزات و محل اجرا کردن طرح.
با بررسی همه جوانب کار، امکان به اجرا درآمدن و به ثمر رسیدن پروژه برای صاحبان کسب و کار و سرمایه‌گذاران مشخص می‌شود. با این کار تصمیم‌گیری بهتر صورت می‌گیرد.
انواع شاخص‌های ارزیابی طرح توجیهی اقتصادی
شناسایی هزینه‌ها با شاخص طرح توجیهی اقتصادی انجام می‌گیرد. در آغاز هر کسب و کاری ارزیابی بخش مالی و توجیه اقتصادی پروژه بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا سودآوری و ذینفع بودن، اولویت هر کسب و کار می‌باشد. برای برآورد هزینه‌ها و بررسی سودآوری پروژه ۴ شاخص اصلی برای ارزیابی اقتصادی وجود دارد:
- ارزش خالص سرمایه ابتدایی برای شروع
- چگونگی بازگشت سرمایه
- بررسی هزینه‌ها (شاخص سودآوری)
- دوره بازدهی سرمایه در کسب و کار
از این ۴ شاخص می‌توان در ارزیابی هزینه‌ها استفاده کرد؛ در زیر به بررسی هر کدام از این‌ها می‌پردازیم:
ارزش خالص سرمایه ابتدایی برای شروع
برای ارزیابی سودآوری یک کسب و کار، در ابتدا باید ارزش سرمایه فعلی را با هزینه و سودآوری پروژه در آینده با ارزش فعلی محاسبه کرد. در صورتی که ارزش سرمایه فعلی از سودی که در آینده نصیب پروژه می‌شود به ارزش فعلی برگردانیم و این عدد بیشتر از سرمایه فعلی باشد، این پروژه سودآور خواهد بود؛ اما در صورتی که با محاسبه ارزش فعلی سرمایه با سود آینده، ارزش سرمایه اولیه بیشتر از سودآوری در آینده به ارزش فعلی باشد، پروژه دارای توجیه اقتصادی نیست و نباید آن را شروع کرد.
چگونگی بازگشت سرمایه
برای شروع هر کاری در ابتدا به سودآوری آن توجه می‌شود. در نرخ بازگشت سرمایه، سرمایه‌گذار سود آینده را درنظر می‌گیرد. اگر نرخ بازگشت سرمایه با هزینه‌ها برابر باشد یا حتی بازگشت سرمایه بیشتر از سرمایه اولیه محاسبه گردد، این طرح قابل قبول است و سود به همراه خواهد داشت. در صورتی که هزینه‌ها بیشتر از سرمایه اولیه باشد، طرح توجیه اقتصادی برای شروع ندارد، و سرمایه‌گذار طرح را رد می‌کند.
بررسی هزینه‌ها و منافع (شاخص سودآوری)
یکی دیگر از شاخص‌های مهم طرح مالی اقتصادی، بررسی هزینه و سود است؛ این نسبت اقتصادی را می‌توان این‌گونه محاسبه کرد:
ارزش فعلی طرح توجیهی اقتصادی کسب و کار بر هزینه فعلی آن تقسیم می‌شود؛ اگر این نسبت عددی بزرگ‌تر از یک باشد طرح دارای توجیه اقتصادی خواهد بود، ولی اگر نسبت به‌دست آمده عددی کم‌تر از یک بود، طرح توجیه اقتصادی ندارد.
دوره بازدهی سرمایه در کسب و کار
در طرح توجیهی اقتصادی، دوره بازدهی یا بازگشت سرمایه از شاخص‌های مهم می‌باشد که باید حتماً مورد بررسی قرار بگیرد. دوره بازدهی طرح به معنای مدت زمانی است که درآمدهای به‌دست آمده، هزینه و سرمایه کار را جبران نماید. هر چقدر مدت بازگشت سرمایه کم‌تر باشد، طرح دارای توجیه اقتصادی بیشتری است.
تکنیک‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات در طرح توجیهی اقتصادی
هدف نهایی هر کسب و کاری به دست آوردن سود و تأمین منافع مالی است. در طرح توجیه اقتصادی، مشاوره کسب و کار و کوچینگ کسب و کار سعی برآن دارد که تجزیه و تحلیلی از سود و درآمد با احتساب هزینه و سرمایه ابتدایی، ارائه داده شود. با تجزیه و تحلیل مالی و شرایط اقتصادی و ریسک‌پذیری کار، منابع تأمین پروژه در طرح توجیه اقتصادی کسب و کار در ۳ بخش ارائه می‌شود:
- سرمایه‌گذاری ثابت در پروژه؛
- سرمایه در گردش؛
- بررسی و درنظر گرفتن هزینه‌های پیش‌بینی نشده
سرمایه‌گذاری ثابت در پروژه
این بخش از پروژه، بخش شروع کار می‌باشد. قبل از این‌که کسب و کاری را آغاز کنید، باید سرمایه اولیه را تأمین نمایید؛ این هزینه‌های ابتدایی شامل: تأمین تجهیزات، گرفتن مجوزهای مورد نیاز پروژه، ابزارآلات، منابع انسانی، هزینه تحقیق و آزمایشات اولیه، محل اجرای پروژه و هزینه‌های پیش‌بینی نشده، می‌باشد.
سرمایه در گردش
زمانی که کسب و کار شروع به فعالیت می‌نماید، سرمایه‌گذاران محصول یا خدماتی که ارائه می‌دهند، برای تولید دوباره و نگهداری، نیاز به سرمایه دارند. سرمایه در گردش شامل تمام هزینه‌هایی می‌شود که یک کسب و کار را سرپا نگه می‌دارد برای این‌که به ادامه راه بپردازد. درواقع سرمایه در گردش شامل تمام هزینه‌های تولید و توزیع و منابع انسانی می‌شود.
این هزینه‌ها به دو روش مستقیم و غیرمستقیم محاسبه می‌شوند:
- در روش مستقیم، بدهی‌های جاری از دارایی‌های جاری که شامل تمام چیزهایی می‌شوند که می‌توان فروخت و به پول نقد تبدیل کرد یا مورد مصرف قرار داد؛ مانند: پول نقد، اوراق بهادار، موجودی محصولاتی که در انبار هستند، اوراق سرمایه‌گذاری و مطالبات مشتری.
- در روش غیرمستقیم، هزینه تولیدات سالانه براساس تقسیم سرمایه در گردش بر ۳۶۵ روز سال می‌شود که هزینه روزانه به دست بیاید.
در این روش همه چیز براساس روز محاسبه می‌گردد؛ مانند: مدت زمان نگهداری محصول در انبار، میانگین تولید محصول یا ارائه خدمات در مدت زمان روز، مدت زمان تهیه یا ساخت محصول یا خدمات برحسب روز و … .
بررسی و در نظر گرفتن هزینه‌های پیش‌بینی نشده
در هر پروژه‌ی اقتصادی، هزینه‌های متفرقه یا همان هزینه‌های پیش‌بینی نشده‌ای وجود دارند، که باید برای آن‌ها مبالغی را در نظر گرفت. هیچ طرح توجیهی اقتصادی نمی‌تواند کامل تنظیم شود و همواره برای این قبیل هزینه‌های پیش‌بینی نشده باید آمادگی لازم را داشت تا پروژه در میانه راه با شکست مواجه نشود.
پس می‌توان چنین نتیجه گرفته که حتی این هزینه‌های پیش‌بینی نشده‌ای که در طرح توجیه اقتصادی کسب و کار جایگاه تعریف شده‌ای به عنوان اختصاص دادن مبالغ تعیین شده، ندارند هم در طرح توجیه اقتصادی جای دارند و باید در نظر گرفته شوند.
سوالات متداول
۱- هزینه نوشتن طرح توجیهی اقتصادی و مالی برای یک پروژه چقدر است؟
تخمین هزینه به مواردی مثل: اهداف پروژه، زمان تحویل، بودجه کار، میزان سرمایه‌گذاری و … بستگی دارد و نمی‌توان نرخ دقیقی را ارائه کرد؛ با همه این اوصاف یک طرح توجیهی با مجوز از ۲۰ میلیون تومان آغاز می‌شود.
۲- آیا می‌توان کسب و کاری را بدون سرمایه‌گذاری آغاز کرد؟
خیر، برای شروع هر کسب و کاری سرمایه ابتدایی نیاز است. برای رسیدن به سود، هزینه‌هایی نیاز است که به واسطه آن می‌توان سود آینده را تا حدودی پیش‌بینی کرد.
