ایران گوهرسنگ دارد مسئول دلسوز ندارد
بهناز صفری؛ بازار: با این که ایران جزو پیشروترین کشورها در حوزه گوهرسنگ ها است؛ اما به دلیل این که مسوولین مربوطه این کالا را جزو کالاهای لوکس و غیر ضروری قلمداد می کنند. برای همین، فعالیت در این زمینه را جدی نگرفته و به پتانسیل هایی که در زمینه گوهرسنگ وجود داشته توجه نکرده اند. برای هنین این صنعت مغفول مانده و مورد بی مهری واقع شده است. این درحالی است که برخی کشورهای آسیایی از جمله هند توانسته جایگاه بسیار خوبی را در زمینه گوهرسنگ ها در دنیا به خود اختصاص دهد و صادراتش را به ۵۰ میلیارد دلار برساند. درحالی که ایران با قدمت فراوان هنوز نتوانسته قدمی موثر و قابل قبول در این زمینه بردارد. لازم است مسوولین با دیدی که به سایر معادن دارند به این صنعت هم توجه کنند و به جای بی مهری قدمی برای پیشرفت این صنعت بردارند تا گوهر سنگ های ایرانی هم بتواند جایگاهی را در دنیا به خود اختصاص دهد.
وحید احدنژاد، رییس پژوهشکده گوهرشناسی در گفت وگو با بازار گلایه کرد؛ در معادن ایران پتانسیل های فراوانی برای گوهرسنگ وجود دارد؛ اما متاسفانه این صنعت قدیمی دلسوز و متولی ندارد تا بتواند جایگاهش را در جهان تثبیت کند.
طی سال های گذشته آیا در زمینه گوهر سنگ ها اکتشافات و فعالیت های خوبی انجام شده است یا نه؟
طی دهه های اخیر در بسیاری از معادن و صنایع معدنی ایران اکتشافات و استخراج های خوبی انجام شده است. به عنوان مثال اکتشاف مس ایران جزو برترین ها در دنیا محسوب می شود. همچنین در آهن و سنگ های ساختمانی توانسته اند جایگاه خودشان را در دنیا پیدا کنند. زیرا اکتشاف در این حوزه ها را چند دهه است که شروع کرده و بازدهی اش را هم دیده اند. اما متاسفانه در بخش گوهر سنگ ها تاکنون کار جدی انجام نشده و این حوزه مغفول مانده است، زیرا در این زمینه تخصصی وجود نداشته و کاری هم انجام نشده است.
البته سند مدونی در این خصوص به اسم ” سند ملی توسعه گوهرسنگ ها ایران ” که از طریق دولت مصوب و ابلاغ شده است که یکی از بخش های آن همین مساله اکتشاف گوهرسنگ ها در سراسر کشور است. که امیدواریم این سند بتواند راه را برای پیشرفت گوهرسنگ ها باز کرده و مقدمات پیشرفت و جهانی شدنش را باز کند.
مهمترین عامل مغفول ماندن گوهر سنگ ها در ایران و نپرداختن به این صنعت چیست؟
متاسفانه علت مغفول ماندن گوهرسنگ ها همین عدم آگاهی مسوولین مربوط بوده است . مثلا مسوولین خیلی راحت مس را می فهمیدند، اکتشاف طلا را می دانستند ولی درمورد گوهرسنگ ها چیزی نمی دانستند. و علاقه ای هم به این صنعت نشان ندادند. درحالی که بسیاری از کشورهای آسیایی توانسته اند در این صنعت جایگاه خوبی را برای خودشان رقم بزنند.
در سال ۱۹۷۴ کشور هند ۲۷۰ میلیون دلار صادرات گوهرسنگ و جواهرات داشته است. در سال ۲۰۲۰ جشن صادرات ۵۰ میلیارد دلاری صادرات گوهرسنگ ها و جواهرات را گرفته اند. در طی ۴۰ سال میزان صادراتشان در حوزه گوهر سنگ ها چندین برابر شده است. علتش هم این است که این ها آگاه بوده اند درحالی که ایران در همان زمان هم پیشروترین بوده است.
در ایران از چه زمانی بر روی گوهرسنگ ها کار شده است؟ آیا در این زمینه قدمت زیادی دارد یا صنعت نوپایی است؟
ایران اولین گوهرشناس های دنیا(مانند ابوریحان بیرونی) را داشته و در این زمینه پیشروترین کشور دنیا بوده است . حتی کتاب هایی با قدمت هزار ساله در این زمینه داریم که هنوز هم موجود است. اما با وجود این ها به دلیل بی توجهی مسولین در این حوزه عقب ماندیم و نتوانستیم طی سال های اخیر پیشرفت خوبی داشته باشیم.
علت بی توجهی به گوهرسنگ ها چیست؟
بسیاری گوهرسنگ ها را کالای لوکس می دانند و مشکل ما هم دقیقا همین مساله است. وقتی اداراتی مثل گمرک، مالیات و ارگان های زیربط مانند قاچاق کالا، بانک مرکزی و غیره، این ها را کالای لوکس می دانند که غیر ضروری است برای همین به آن اهمیت نمی دهند و جایگاهی برایش در نظر نگرفته اند. درحالی که اصلا این طور نیست.
در سال ۲۰۱۸ در هند حدود سه و شش دهم میلیون نفر مستقیما با گوهر سنگ ها مشغول کار شده اند. و به صورت مستقیم و غیر مستقیم حدود ۱۵ و نیم میلیون نفر از مردم هند در این صنعت مشغول کار بودند. اما در ایران فکر می کنم چیزی کمتر از ۱۰۰ هزار نفر مشغول چنین کاری هستند که البته جزو شغل اول و دومشان نیست و جزو شغل های حاشیه ای شان است.
۱۵ درصد صادرات کل هند گوهرسنگ و جواهرات است و ۷ درصد جی دی پی شان مربوط به این بخش است. این آمار بسیار مهمی است؛ اما در ایران با این همه پتانسیل های معدنی که وجود دارد و افراد تحصیل کرده و علاقه مند د ر حوزه گوهر سنگ ها فعالیت خاصی صورت نمی گیرد. در حالی که این شغل مثل کار کشاورزی سختی کار ندارد ، بلکه بیشتر نیازبه خلاقیت و ذوق دارد. اما متاسفانه اجازه داده نشده روی این صنعت خیلی کار صورت بگیرد.
پیشنهادات برای پیشرفت در حوزه گوهرسنگ ها چیست؟
این مساله جزو برنامه ریزی های اصلی مسولین باشد که چرا به این مساله تاکنون اهمیت داده نشده است. بنابراین مشکلات اصلی تصمیم گیران هستند. الان تصمیم گیری که دارد بودجه صنعت و معدن را تخصیص می دهد ، بیاید بگوید از بودجه اکتشافی فقط دو درصد را اختصاص دهیم به گوهر سنگ ها. آن زمان است که متوجه می شویم که چه تحولی در این بخش ایجاد می شود. حداقل در یک سال ده تن معدن کشف می شوند که هرکدام از این ها هم می توانند چند هزار نفر را به طور مستقیم و غیر مستقیم در بخش اکتشاف، استخراج، فرآوری و فروشندگی و سایر بخش ها مشغول کار کند.
تصمیم گیری که دارد بودجه صنعت و معدن را تخصیص می دهد ، بیاید بگوید از بودجه اکتشافی فقط دو درصد را اختصاص دهیم به گوهر سنگ ها. آن زمان است که متوجه می شویم که چه تحولی در این بخش ایجاد می شود
مثلا در مس فقط یک اکتشافی صورت می گیرد و مستقیما صادر شده و دلارش دریافت می شود. بنابراین نمی تواند در زمینه اشتغال زایی چندان جایگاهی داشته باشد. زیرا تصمیم گیر فقط دلار را می بیند و آن را به اشتغال زایی ترجیح می دهد و مشکل همین موارد است.
چه معادنی در حوزه گوهر سنگ ها در ایران وجود دارد ؟
مشکل همین جاست که چون روی گوهرسنگ ها کار نشده مشخص نیست در کجاها چه معادنی داریم. یعنی داده های تکنیکال زمین شناسی در این مورد وجود ندارد . یکی دیگر از مشکلاتمان هم این است که برخی از زمین شناس برای خودشان شانی قائل هستند و جلوی کار را می گیرند و می گویند ما می دانیم که در ایران گوهر سنگ وجود ندارد. ولی به نظر من هرکسی این چیزها را بگوید کاملا اشتباه می کند. این مسائل باعث شده که نگاه منفی در زمینه گوهر سنگ درایران به وجود بیایید و تصمیم گیران را به اشتباه بیاندازد که خوشبختانه طی سال های اخیر این افراد هم به حاشیه رانده شدند.
برخی ها چون پیشکسوت هستند در نشست ها دعوت می شوند و هربار می گویند ایران گوهر سنگ ندارد و به طریقی جلوی کار گرفته می شود. اما به هرحال نسل جوان آگاه هستند و روی این صنعت کار می کنند. در سازمان زمین شناسی، تیم اکتشافی متشکل از ۳۰ نفر به وجود آمده اند که بنده هم درحال آموزش آنها هستم که قرار است کارهای صحرایی انجام دهند. یعنی هم به صورت تئوریک و هم عملی کار انجام می گیرد. در واقع موجی ایجاد شده است که دیگر نمی توانند جلو این ها را بگیرند و امید می رود که در آینده نزدیک معادن زیادی شناسایی شوند.
